Laatste Boeddhistische pelgrimstocht door India en Nepal

REISPROGRAMMA VAN DAG TOT DAG
Lichte afwijkingen van het programma zijn mogelijk. Indien deze van invloed zijn op de voortgang van de reis, word je hiervan vooraf op de hoogte gesteld. Ook tijdens de reis kan het programma door de reisleider worden bijgesteld als de omstandigheden hierom vragen. Daarbij zal altijd zoveel mogelijk recht gedaan worden aan het oorspronkelijke programma.

dag 1: dinsdag 18 februari 2025

vertrek uit Nederland

Programma
Met een lijnvlucht vertrek je rond het middaguur van Schiphol via Istanbul naar New Delhi.

---

dag 2: woensdag 19 februari 2025

India’s eerste hogesnelheidstrein

aankomst in Delhi, doorreis naar Agra

Programma
Aankomst om 5:05 uur in Delhi. Het is in India 4,5 uur later dan in Nederland.
Vanwege de vroege aankomst is de afgelopen nacht gereserveerd in een hotel, zodat je er direct na aankomst een kamer kunt betrekken om te douchen (normaal is de inchecktijd 14:00-15:00). Daarna is er ontbijt en tijd om bij te komen van de reis, op je kamer of om lekker een duik te nemen in het zwembad.
’s Middags reizen we vanaf Delhi in 1,5 uur per nieuwe hogesnelheidstrein naar Agra, waar we onze intrek nemen in een fraai voormalig paleis dat is omgebouwd tot heritage hotel (heritage = cultureel erfgoed). Ook Siddhartha woonde als kroonprins tot zijn 29e in een paleis. Daarvan zullen wij in Nepal de opgravingen bezoeken.

Overnachting in Agra, in een heritage hotel met grote tuin en zwembad

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 3: donderdag 20 februari 2025

Red Fort met uitzicht op de Taj Mahal

kennismaking,Red Fort in Agra

Programma
’s Morgens nemen we de tijd voor een uitgebreide kennismaking met reisgenoten en voor een inleiding tot de pelgrimstocht door Maarten.

’s Middags bezoeken we het Red Fort. Dit paleis werd in de zeventiende eeuw het toneel van een koningsdrama. Grootmogol Sjah Jahan, bouwer van de Taj Mahal, werd hier gevangen gezet door een zoon die niet kon wachten op de troonopvolging. Sjah Jahan moest het tot zijn dood doen met enkel zicht op de Taj Mahal, die hij had laten bouwen ter nagedachtenis aan zijn dierbare overleden vrouw Mumtaz Mahal.
Het gevangenzetten van een heerser door een troonpretendent heeft een lange geschiedenis in India, zoals we later deze reis in Rajgir zullen zien.

Overnachting in Agra, in een heritage hotel met grote tuin en zwembad

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 4: vrijdag 21 februari 2025

Taj Mahal: ‘gedicht in wit marmer’

Taj Mahal in Agra, nachttrein naar Varanasi

Programma
Vandaag nemen we uitgebreid de tijd voor een bezichtiging van de Taj Mahal, gelegen aan de Yamuna-rivier en gebouwd in de zeventiende eeuw. Sjah Jahan had in de harem meerdere echtgenotes, maar Mumtaz Mahal was absoluut zijn favoriete vrouw. Zij overleed echter bij de geboorte van hun veertiende kind. Ontroostbaar liet Sjah Jahan de Taj Mahal bouwen als grafmonument voor Mumtaz, als ‘ode aan de liefde’, als ‘gedicht in wit marmer’.
Aan het geheel werd zeventien jaar lang door twintigduizend arbeiders gewerkt. De perfecte symmetrie en de hoge kwaliteit marmer verlenen de Taj Mahal een onwerkelijke schoonheid.
Na zijn dood werd ook Sjah Jahan zelf in de Taj Mahal bijgezet. Zo werd hij herenigd met zijn dierbaarste.
Een legende vertelt dat het oorspronkelijke plan van Sjah Jahan was om voor zichzelf aan de overkant van de Yamuna een zwarte kopie te laten bouwen. Door zijn gevangenschap en omdat de bodem van de staatskas in zicht was, zou dit plan nooit worden uitgevoerd. Is dat de reden dat het graf van Mumtaz gecentreerd ligt in de graftombe, en het graf van Sjah Jahan uit het midden ligt?
In 2007 werd de Taj Mahal verkozen tot een van de ‘zeven nieuwe wereldwonderen’.

In India worden alleen moslims begraven. Hindoes worden gecremeerd, waarna hun as aan een rivier wordt meegegeven. In de tijd van de Boeddha was dit niet anders. Maar de as van met name spirituele leiders werd nog wel eens bijgezet in een tumulus, ofwel grafheuvel. Ook van de Boeddha werd de as begraven in meerdere grafheuvels, zoals we later tijdens deze reis zullen zien.

Na een vroege avondmaaltijd nemen we de nachttrein naar Varanasi. Geen hogesnelheidstrein ditmaal: over de 650 km doen we 13 uur! In India is dit evenwel een Express Train.

Overnachting in de nachttrein

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 5: zaterdag 22 februari 2025

Hindoe-pelgrims in Varanasi

Varanasi

Programma
In de vroege ochtend komen we om 7:00 uur aan in Varanasi op een station vlakbij de Ganges. Onze bagage wordt naar het hotel gebracht, terwijl wij aan boord gaan van een boot die ons naar ons hotel vaart. In een verstild ochtendgloren glijden langs eeuwenoude maharadjapaleizen op de ghats, de trappen langs de rivieroever.
De stad, in de Brits-koloniale tijd ‘Benares’ geheten, is een van de oudste steden ter wereld en was al 2500 jaar geleden tijdens het leven van de Boeddha een plaats van belang. Voor hindoes uit de hele wereld is deze majestueuze stad nu de belangrijkste pelgrimsplaats. Pelgrims nemen er in het licht van de opgaande zon een bad in het water van de rivier, mediteren er zittend op de ghats, doen er hun yogaoefeningen en brengen er ’s avonds hun vuuroffer. Voor Indiërs is de Ganges niet slechts een rivier: ze is de ziel van India. Hindoes beschouwen het daarom als buitengewoon gunstig voor hun karma om juist op een ghat hier aan de Ganges te overlijden. De gehele dag door worden hier langs de Ganges dan ook doden gecremeerd.

Ook in Varanasi is vanwege onze vroege aankomst de voorgaande nacht in ons hotel gereserveerd. We kunnen daardoor direct na aankomst onze kamer kunnen betrekken in plaats van op de gebruikelijke inchecktijd van 14.00-15:00 uur. Het hotel is gekozen om zijn ligging aan de Ganges. We nemen tijd om ons te verfrissen en te ontbijten op het dakterras met zicht op de heilige rivier.

Maarten geeft tijdens het verblijf een kort exposé over de hoofdlijnen van het hindoeïsme. Uiteindelijk was de Boeddha tenslotte geen boeddhist, maar een hindoe. Beide levensovertuigingen zijn dan ook door elkaar beïnvloed.

Tegen zonsondergang voert een boottocht ons over de Ganges opnieuw langs het waterfront van Varanasi. We varen naar de ghat waar dagelijks de aarti-poeja, een grootse vuurceremonie, wordt gehouden. Die wordt bijgewoond door honderden hindoepelgrims, gezeten op de oever of in bootjes op de heilige rivier. Deze plechtigheid bestond al in de tijd van de Boeddha, die er weliswaar weinig mee ophad. Hij verzette zich indertijd tegen de offerpraktijken en de macht die de brahmaanse priesters hierbij uitoefenden. Omdat de rituelen 2500 jaar na de Boeddha nog steeds in India bestaan, wordt het hier inzichtelijk waartegen de Boeddha zich afzette. Niettemin spreekt het schouwspel vandaag de dag nog velen tot de verbeelding. Rituelen vormen een onlosmakelijk deel van de Indiase traditie en ook het boeddhisme heeft later allerlei rituelen in zich opgenomen.

Oplettende pelgrims hebben de kans de zeldzame gangesdolfijn boven het wateroppervlak zien uit te zien komen. Deze dolfijnsoort is een relict uit het geografische tijdperk waarin er tussen India en Azië nog een oceaan lag: de Tethyszee. Ook in de tijd van de Boeddha moet het water van de Ganges grijs hebben gezien door het vele gletsjerpuin dat de rivier uit de Himalaya meevoert. De gangesdolfijn is dan ook blind: hij maakt voor oriëntatie gebruik van sonargeluiden.

Overnachting in een hotel met dakterras, gelegen aan de Ganges

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 6: zondag 23 februari 2025

Dhamek-stoepa

1e pelgrimsplaats: Sarnath,
doorreis naar Bodhgaya

Programma
Per bus verplaatsen we ons naar de plaats Sarnath, op onze reis de eerste van de vier belangrijkste boeddhistische pelgrimsplaatsen. Zonder Sarnath zou de wereld het boeddhisme niet gekend hebben. Nog in hetzelfde jaar dat de Boeddha de verlichting had bereikt, legde hij te voet de meer dan 200 kilometer van Bodhgaya naar Sarnath af om er zijn inzichten met een aantal vrienden te delen. Zij werden zijn eerste leerlingen. Men zegt wel dat de Boeddha in Sarnath ‘het wiel van de leer in beweging heeft gezet’. Dat gebeurde in het hertenpark, dat inmiddels in oude glorie is hersteld. Hier sprak de Boeddha zijn beroemde Dharmachakrapravartana-soetra, een rede waarin hij ‘de middenweg’ en ‘de vier edele waarheden’ uiteenzet en vertelt over ‘het achtvoudige pad’, waarlangs lijden kan worden verminderd. We zullen deze rede lezen op de plaats waar hij indertijd werd uitgesproken.

In het park treffen we hier ruïnes aan van kloosters, tempels en de imposante Dhamek-stoepa. In het museum van Sarnath zien we het wereldberoemde kapiteel van de monolithische edictzuil van keizer Ashoka. Het kapiteel is als symbool van ‘wijze regeerkracht’ opgenomen op de Indiase vlag en staat op Indiaas geld afgebeeld. Het museum bezit ook een van ’s werelds fraaiste beeldhouwwerken van een mediterende Boeddha. Het stamt uit de Gupta-periode, de ‘gouden eeuw van India’ rond het jaar 500 in onze jaartelling.

Aan het eind van de middag nemen we opnieuw een hogesnelheidstrein, nu naar Gaya: 250 km in ruim 2 uur. Van het station in Gaya rijden we in een halfuur naar Bodhgaya, de plaats waar Siddhartha uiteindelijk verlichting bereikte. Bodhgaya is onze tweede van de vier belangrijkste boeddhistische pelgrimsplaatsen en vormt het spirituele centrum van de boeddhistische wereld.

We bevinden ons hier in Bihar, de armste deelstaat van India. De naam ‘Bihar’ is afgeleid van het Pali-woord ‘vihara’ oftewel ‘klooster’, vanwege het grote aantal boeddhistische kloosters dat hier vroeger te vinden was. Tegenwoordig wonen er vrijwel uitsluitend moslims en hindoes.
Dankzij goede connecties kunnen we hier overnachten in een Japans klooster bij het immense Boeddhabeeld van Bodhgaya. ’s Avonds mogen we gebruik maken van de bijbehorende tempel om er te mediteren.

Overnachting in een Japans klooster in Bodhgaya

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 7: maandag 24 februari 2025

Mahabodhi-tempel

2e pelgrimsplaats: Bodhgaya

Programma
’s Morgens brengen we een uitgebreid bezoek aan de Mahabodhi-tempel, gelegen in een fraai park. Op deze plaats bereikte Siddhartha op 35-jarige leeftijd onder de bodhiboom de staat van verlichting en werd hij een Boeddha (‘ontwaakte’). Deze plek wordt nog steeds gesierd met een nazaat van deze bodhiboom, ‘boom van inzicht’, die door biologen dan ook de Latijnse naam ‘Ficus religiosa’ heeft gekregen. In de vijfde eeuw werd er naast de boom de Mahabodhi-tempel gebouwd, met een voor die tijd duizelingwekkende hoogte van 60 m! Pelgrims uit alle uithoeken van de wereld komen hier bijeen om een rondgang om de tempel te maken. Het is een indrukwekkende ervaring op te gaan in deze maalstroom – in het besef dat deze plek mensen uit de hele wereld verenigt en zowel boeddhisten als niet-boeddhisten inspireert tot reflectie over de essentie van het leven. Er is gelegenheid te mediteren in of nabij de tempels van Bodhgaya.

’s Middags kun je een bezoek brengen aan verschillende tempels en kloosters in Bodhgaya en aan het vijfentwintig meter hoge Boeddhabeeld. Vrijwel de gehele boeddhistische wereld is in Bodhgaya vertegenwoordigd. Interessant is dat elk land er een klooster in een eigen, ‘nationale’ bouwstijl heeft opgetrokken. Een prachtig voorbeeld hiervan vormt het kleurrijke Bhutanese klooster, met prachtige muurschilderingen.

Overnachting in een Japans klooster in Bodhgaya

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 8: dinsdag 25 februari 2025

Dungeshwari

Soedjata, Dungeshwari en door naar Rajgir

Programma
Vandaag verdiepen we ons in de zes jaren die aan de verlichting van Siddhartha voorafgingen. We bezoeken de nabijgelegen plaats waar een uitgemergelde Siddhartha na zes jaren van vruchteloze ascese uiteindelijk een kom rijstepap aannam van het melkmeisje Soedjata. Hij zag in dat de weg van extreme ascese hem niet het gewenste inzicht zou schenken, net zomin als genotzucht in zijn jeugd dat had gedaan. De ‘middenweg’ was zijn ontdekking, revolutionair in die tijd. Voor Soedjata werd later een grote stoepa gebouwd, waarvan de opgravingen pas in de afgelopen jaren zijn voltooid.

Liefhebbers kunnen de wandeling maken naar het verderop gelegen Dungeshwari, met een Tibetaans-boeddhistisch klooster tegen de heuvel. Wil je niet wandelen, dan kun je er met onze bus heen rijden. Bij Dungeshwari bevinden zich grotten waarin Siddhartha jarenlang vergeefs poogde door middel van extreme ascese tot inzicht te komen. Op de bergrug staan restanten van verschillende historische stoepa’s.
Wandeling: circa 4 uur, 11 km, 100 m stijgen en dalen over een trappenpad. We lopen deels door een droge rivierbedding. Soms staat hier nog wat water in, maar in het voorjaar is die kans klein.

Vervolgens reizen we ’s middags met onze touringcar door naar Rajgir, een rit van zo’n 60 km in 2 uur. Rajgir ligt te midden van een heuvelachtig landschap met scherpe richels, abrupt oprijzend uit het droge en vlakke landschap van Bihar. Het is een klein maar aangenaam oord, met veel parken en kloosters en met een heetwaterbron, waarin indertijd ook de Boeddha heeft gebaad!
Hier was vroeger de hoofdstad van het oude Magadha-rijk gelegen. De 48 kilometer lange ‘cyclopenmuur’ omsloot deze stad die toen al 60.000 inwoners moet hebben gehad. De muur telde destijds honderd stadspoorten. Hoewel het bouwwerk slechts ten dele is behouden, geeft het nog steeds een goede indruk van de omvang van de stad. De Boeddha verbleef hier graag vanwege de vele grotten in het gebied, de nabijheid van de stad voor zijn dagelijkse bedelronde en zijn vriendschap met koning Bimbisara.

Overnachting in een Japans hotel in Rajgir

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 9: woensdag 26 februari 2025

Op de Gierenpiek

Bamboebos en Gierenpiek

Programma
Vlakbij ons hotel ligt Venuvana, het bamboebos, waar monniken voor het eerst hutten bouwden waarin zij de regenperiode konden doorbrengen. Deze periode benutten zij om onderling kennis en reiservaringen uit te wisselen. Het klooster als instelling is hieruit voortgekomen en kan dus als een boeddhistische ‘uitvinding’ worden gezien. Dit bamboebos is in ere hersteld en in de afgelopen decennia is er een grote Japanse tempel gebouwd.
De grondlegger van het jaïnisme, Mahavira, was een tijdgenoot van de Boeddha. Ook hij verbleef met regelmaat in Rajgir. Als we de leer van de Boeddha en die van Mahavira vergelijken, zien we dat ze zeker gelijkenissen vertonen. We passeren het Veerayatan-instituut dat plaats biedt aan een jaïn-klooster.

Na de lunch in ons hotel, bezoeken we de gevangenis van koning Bimbisara, een goede vriend van de Boeddha. Net als in Agra werd hier een koning in zijn latere leven door zijn zoon gevangen gezet. Zoals Sjah Jahan zicht had op de Taj Mahal, zo had Bimbisara vanuit de gevangenis zicht op de Gierenpiek, waar hij de Boeddha vaak bezocht had. Daartoe had hij het pad naar de Gierenpiek laten plaveien, zodat hij de er Boeddha makkelijker kon bereiken. Uiteindelijk kon zijn zoon Ajatasatroe niet langer wachten en vermoordde hij zijn vader om aan de macht te komen. In Rajgir beraamde Ajatasatroe ook verschillende moordpogingen op de Boeddha, die echter allemaal mislukten. We zien ook het Jivaka-klooster dat als ziekenhuis voor de sangha diende. Het werd gebouwd door de arts Jivaka, zoon van Bimbisara.
Bovenop de Ratana-heuvel bevinden zich een Japans klooster en de oogverblindend witte Vishwa Shanti Stupa, een stoepa voor de wereldvrede. We zullen er hiervan nog verschillende andere zien tijdens onze reis. Dagelijks reciteren monniken hier voor de wereldvrede. Een kabelbaantje brengt ons erheen, 150 meter omhoog.

Vervolgens dalen we te voet over een geplaveid pad af naar de lager gelegen Gierenpiek, waar de Boeddha graag was wanneer hij in Rajgir verbleef. Deze bijzondere plek, met enkele grotten te midden van groene heuvels, is teruggevonden aan de hand van reisbeschrijvingen van vroegere pelgrims.
Voor het Zen-boeddhisme is de Gierenpiek van belang omdat hier de ‘woordloze overdracht van hart tot hart’ tussen de Boeddha en Mahakassyapa zou hebben plaatsgevonden. Die overdracht vormt het begin van de Zen-afstammingslijn (lineage).
Wandeling Ratana-heuvel: 150 m afdalen over trappenpad. Je kunt de Ratana-heuvel ook zonder wandeling bezoeken. De Gierenpiek kan echter alleen te voet worden bereikt.

Overnachting in een Japans hotel in Rajgir

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 10: donderdag 27 februari 2025

Bij de grot van het eerste concilie

Grot van het 1e concilie en Nalanda

Programma
In de ochtend is er de mogelijkheid om een wandeling te maken naar de Saptaparni-grotten. Daar werd spoedig na het ontslapen van de Boeddha het eerste boeddhistische concilie gehouden. De canon die er tot stand kwam, is na mondelinge overlevering enkele eeuwen later op palmbladeren opgetekend en onder de naam ‘Tripitaka’ bekend geworden. We maken een panoramische wandeling naar de plaats waar indertijd de eerste monniken bijeenkwamen. Onderweg komen we langs de warmwaterbronnen die de Boeddha nog gebruikt moet hebben, met name aan het eind van zijn leven toen hij veel last had van zijn rug.
Wandelduur: circa 3-4 uur, 200 m stijgen en dalen over een trappenpad.

Na een halfuur rijden bezoeken we ’s middags de ruïnes van Nalanda, wat ‘onuitputtelijk in geven’ betekent. Hier bevond zich vanaf de vijfde eeuw in onze jaartelling een immense boeddhistische universiteit, waaraan vele duizenden monniken studeerden. Boeddhistische meesters tot uit China en Indonesië kwamen hier onderricht volgen dan wel bieden. Naast boeddhistische filosofie studeerde men hier geneeskunde, wiskunde, talen, retoriek en óók het hindoeïsme. Het complex maakt door zijn vernuftige architectuur nog steeds indruk. We zien er tempels, kloosters met slaapvertrekken en plaatsen waar onderwijs werd gegeven, de oudste ‘collegezalen’. In het oog springt de stoepa van Shariputra, een van de meest gezaghebbende leerlingen van de Boeddha. De universiteit strekte zich ooit over een lengte van tien kilometer uit. Op dit moment is één kilometer, slechts tien procent hiervan, door archeologen blootgelegd.

Hierna rijden we met onze touringcar in ruim 3 uur naar Patna, de hoofdstad van Bihar. In de tijd van de Boeddha heette Patna ‘Pataliputra’; in zijn tijd werd de hoofdstad van het Magadha-rijk naar hier verplaatst vanwege de ligging aan de Ganges en de Gandaki. Hier werd 200 jaar na het ontslapen van de Boeddha onder leiding van keizer Ashoka het derde boeddhistische concilie gehouden.
De drukte en de armoede in het hedendaagse Patna zijn wel even wennen, maar we overnachten in een vijfsterrenhotel en morgen bezoeken we hier de boeddhistische noviteit van Patna.
Je hoort dan ook welke historische band Nederland met Patna heeft…

Overnachting in Patna in een vijfsterrenhotel met zwembad

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 11: vrijdag 28 februari 2025

Stoepa met 2300 jaar oude Ashoka-pilaar

Patna Buddha park, Vaishali

Programma
In een stoepa van het nabijgelegen Vaishali, die we vanmiddag zullen bezoeken, werd in 1960 een kistje opgegraven met relikwieën die aan de Boeddha zijn toe te schrijven. Ze werden lange tijd in het stoffige stadsmuseum van Patna bewaard. Daar is in 2010 verandering in gekomen met de voltooiing van de 60 m hoge Pataliputra Karuna Stupa (stoepa van mededogen) in het Buddha Memorial Park, op het terrein van een voormalige gevangenis. Deze stoepa bevat verschillende relikwieën van de Boeddha. Het park werd door de Dalai Lama geopend. De stoepa ligt op een steenworp afstand van ons hotel, en we brengen er een kort bezoek aan.

Vervolgens verplaatsen we ons in ruim 2 uur naar Vaishali, de vroegere hoofdstad van de Litsjavi’s, zoals de inwoners ervan worden aangeduid. We steken na Patna de Ganges over. Deze rivier, zelfs in het droge jaargetijde een enorme watervlakte, vormde in de tijd van de Boeddha in het moessonseizoen voor reizigers een welhaast onneembare hindernis, net als vele andere rivieren die vanuit de Himalaya India binnenstromen. De vroegste boeddhistische monniken trokken in de regentijd dan ook niet rond, maar zochten elkaar op om kennis uit te wisselen, zoals in Rajgir en later vooral in Sravasti. Een belangrijke reden was daarbij ook dat het kwetsbaar natuurleven dat in deze periode ontluikt zo door hen gespaard bleef. Deze periode werd de vassa genoemd en is als ‘regenretraite’ nog steeds onderdeel van de kloosterregels van boeddhistische monniken.

De Boeddha en vele pelgrims na hem zijn in de afgelopen millennia de Ganges overgestoken in kleine schuitjes en grote boten. Waarschijnlijk hebben de boeddhistische termen ‘kleine voertuig’ (hinayana) en ‘grote voertuig’ (mahayana) te maken met het per boot oversteken van een rivier: gaan we afzonderlijk, ieder in een eigen schuitje? Of gaan we samen, met zijn allen in één boot? ‘Het bereiken van de andere oever’ vormt daarbij in het boeddhisme een metafoor voor het bereiken van de verlichting.

De Boeddha verbleef verschillende keren in het rijk van de Litsjavi’s, de eerste republiek ter wereld. Hij had hier goede betrekkingen met de bestuurders van de stad, raakte er bevriend met de courtisane Ambapali en had er veel volgelingen.

Na de lunch in ons hotel, bekijken we de opgravingen in Vaishali. En dat zijn er heel wat, zoals een van de best bewaarde Ashoka-pilaren, verschillende stoepa’s en de plaats van het parlementsgebouw van de Litsjavi’s. In een van deze stoepa’s is een deel van de as van de Boeddha teruggevonden, zoals hiervoor beschreven. Vaishali is ook bekend van het tweede boeddhistische concilie, dat er honderd jaar na het ontslapen van de Boeddha is gehouden. Vlakbij ons hotel bevindt zich een witte vredesstoepa.
In Vaishali wordt druk gebouwd aan een immense stoepa en een museum met meditatiecentrum.

Overnachting in een hotel in Vaishali

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 12: zaterdag 1 maart 2025

De stoepa van Kesariya

Kesariya-stoepa, door naar Kushinagar

Programma
Op circa 2 uur rijden ligt de unieke stoepa van Kesariya, ten tijde van de Boeddha bekend als ‘Kesaputta’. De eerste helft van deze stoepa is pas in 1998 door opgravingen blootgelegd. Deze weinig bezochte stoepa is waarschijnlijk de grootste die ooit in de geschiedenis is gebouwd, met een hoogte van 45 m en minstens 440 m in omtrek. Men vermoedt dat zij heeft gediend als voorbeeld voor de later gebouwde Boroboedoer op Java. Onder meer hoogte, omtrek, aantal platforms en nissen met Boeddhabeelden tonen overeenkomsten, al is de stoepa van Kesariya hoger geweest.

De stoepa zou zijn gebouwd ter markering van de plaats waar de Boeddha kort voor zijn dood zijn bedelnap zou hebben geschonken aan de Litsjavi’s.
Op deze plaats gaf de Boeddha eerder in zijn leven een van zijn beroemdste leerredes. Daarin spoort hij de Kalama’s, inwoners van Kesaputta, aan een spirituele lering alleen te accepteren na grondig onderzoek en diepgaande reflectie.

Na de lunch rijden we in ongeveer 3 uur door naar Kushinagar, de derde van de vier belangrijkste boeddhistische pelgrimsplaatsen. Hier ontsliep de Boeddha op tachtigjarige leeftijd nadat hij 45 jaar lang door Noord-India had getrokken om zijn inzichten met anderen te delen. In die periode kreeg hij vele aanhangers in alle lagen van de bevolking.

Overnachting in een goed hotel in Kushinagar

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 13: zondag 2 maart 2025

3e pelgrimsplaats: Kushinagar

Programma
Vandaag hebben we de hele dag de gelegenheid om verscheidene tempels en historische overblijfselen in Kushinagar te bezoeken. In een verstild park bevinden zich de Parinirvana-stoepa en de Parinirvana-tempel, met daarin een beeld van een ‘liggende Boeddha’ uit de vijfde eeuw. Dit is de locatie waar de Boeddha is ontslapen. Ook treffen we hier restanten van een oud kloostercomplex aan. In de afgelopen decennia hebben boeddhisten uit diverse landen nieuwe kloosters en tempels in Kushinagar gebouwd. Er is ook een klein museum.

’s Middags bezoeken we de enorme asstoepa op de plaats aan een riviertje waar de Boeddha werd gecremeerd. Het besef dat de Boeddha hier is ontslapen, de verwijzing naar de eigen vergankelijkheid, het ontvallen van dierbaren en het overlijden van vele mensen, elke dag weer: dit alles maakt een bezoek aan deze plaats voor velen een aangrijpende ervaring. Ontnuchterend is het dan te weten dat na de crematie van de Boeddha bijkans een oorlog uitbrak tussen de belangrijkste koninkrijken over de vraag wie de as van de gecremeerde Boeddha mocht bezitten. Uiteindelijk werden de as, de sintels en de urn over tien stoepa’s verdeeld. Tot dusver zijn alleen asresten aangetroffen in de stoepa’s van Vaishali en Piprahawa en het is aannemelijk dat deze relikwieën van de Boeddha afkomstig zijn. Ze zijn nu gehuisvest in musea in Patna respectievelijk Delhi.
In de derde eeuw vóór onze jaartelling zou keizer Ashoka de inhoud van deze stoepa’s hebben verdeeld over vele stoepa’s, verspreid over zijn gehele rijk, toen het huidige India en Bangladesh omvattend en zich uitstrekkend tot ver in Afghanistan.

In 1990 heeft de Foundation for the Preservation of the Mahayana Tradition (FPMT), het plan opgevat om in Kushinagar naast de asstoepa een park met een groot Boeddhabeeld te realiseren. Het oorspronkelijke plan omvatte een beeld van 152 m hoogte, maar daartegen rees teveel verzet. Door de protesten koos men als locatie voor het beeld Bodhgaya, in een andere deelstaat. Na protesten in die plaats keerde men weer terug naar Kushinagar. Inmiddels zijn er plannen voor beelden in beide plaatsen, zij het van aanzienlijk bescheidenere omvang. De status van de bouwprojecten is op dit moment onduidelijk.

Overnachting in een goed hotel in Kushinagar

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 14: maandag 3 maart 2025

De opgraving van Kapilavastu

Kapilavastu, Lumbini

Programma
We rijden in zo’n drieënhalf uur naar de Indiaas-Nepalese grens, waar we geruime tijd bezig zijn met Indiase en Nepalese grensformaliteiten. In Nepal is het 15 minuten later. In Nepal rijden we daarna in anderhalf uur naar de opgravingen van Kapilavastu, waar kroonprins Siddhartha Gautama zijn jeugd in een paleis heeft doorgebracht. Kapilavastu ligt zo’n 30 km van Lumbini vandaan, oftewel: één jodjana, de afstand die men op één dag met de ossenkar aflegt. Op 29-jarige leeftijd besloot Siddhartha om, net als veel tijdgenoten, zijn woonplaats te verlaten en op zoek te gaan naar inzicht in het ontstaan van lijden en de mogelijkheid om dit lijden ‘op te heffen’. Dit wordt wel het ‘Grote Vertrek’ genoemd. De omgeving van Kapilavastu werd destijds gedomineerd door oerwoud en noordwaarts door de Himalaya. Bij helder weer is vanaf de opgraving zelfs de ruim 8000 meter hoge berg Dhaulagiri te zien. Dat verklaart waarom Siddhartha indertijd naar het zuiden trok: daar lagen de belangrijkste handelscentra en liepen de beste wegen.

We zien onder meer de restanten van een ‘paleis’ en de belangrijke ‘oostelijke poort’. Kapilavastu is een plaats die buiten de hoofdstroom van toerisme en pelgrimage ligt en nog iets van verstilling heeft bewaard. We duiken hier in de Indiase/Nepalese geschiedenis om te zien wat er bekend is over de tijd waarin Siddhartha leefde en om te begrijpen welke maatschappelijke en religieuze ontwikkelingen zich toen voltrokken. We bezien ook de spirituele betekenis van het ‘Grote Vertrek’. Verder komt de kwestie over ‘het andere Kapilavastu’ aan de orde: India beweert op slechts enkele kilometers afstand eveneens over een Kapilavastu te beschikken. Politieke redenen spelen hierbij natuurlijk een belangrijke rol. De Verenigde Naties hebben immers plannen om Kapilavastu op te nemen in de lijst van te behouden werelderfgoed.

Vervolgens rijden we in zo’n drie kwartier naar Lumbini, de vierde van de vier belangrijkste boeddhistische pelgrimsplaatsen. Lumbini is de plaats waar de Boeddha als Siddhartha (‘hij die zijn doel bereikt heeft’) werd geboren. In de tijd van de Boeddha was hier een parkachtig gebied. De luister van dat park van weleer is in ere hersteld. Er broeden hier kraanvogels en regelmatig vertoont zich er de nilgai (blue buck), ’s werelds grootste antilopensoort. ’s Avonds klinkt er vaak de roep van roedels jakhalzen.

Overnachting in Lumbini in een goed hotel met zwembad

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 15: dinsdag 4 maart 2025

Basrelief van de geboorte van Siddhartha

4e pelgrimsplaats: Lumbini

Programma

Zoals het gebruik voorschreef, ging koningin Maya, in verwachting van Siddhartha, op weg naar haar ouderlijke woonplaats om daar met bijstand van haar moeder haar eerste kind te baren. Onderweg in het park Lumbini, één dag reizen met de ossenwagen, bracht zij onverwachts haar eersteling ter wereld. Opmerkelijk is dat Siddhartha – net als Jezus – niet thuis, maar onderweg werd geboren. Zo zijn wel meer overeenkomsten tussen beide geboorteverhalen te noemen.

Op loopafstand van ons hotel ligt deze geboorteplaats van Siddhartha in de Sacred Garden, te midden van de Mayadevi-tempel, een Ashoka-zuil en de Sacred Pond. Hier zijn in de afgelopen jaren diverse opgravingen uitgevoerd die nog aannemelijker hebben gemaakt dat Lumbini de plaats is waar prins Siddhartha geboren is. Dankzij deze opgravingen is Lumbini als world heritage site aangemerkt. Veel landen hebben hier in hun ‘nationale’ stijl een kloostercomplex aangelegd. We zien er onder meer de Birmese tempel, de Chinese tempel, het Lumbini-onderzoeksinstituut en de Japanse Vishwa Shanti-stupa oftewel ‘stoepa voor de wereldvrede’, inmiddels de derde tijdens onze reis. De rest van de dag is vrij te besteden.

Wandelduur: 5 km, het dubbele als je ook terug naar het hotel loopt. Je kunt ervoor kiezen met een riksja of taxi terug te gaan, al moet dat dan voor de zekerheid wel ’s ochtends nog vóór vertrek worden geregeld.

Overnachting in Lumbini in een goed hotel met zwembad

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 16: woensdag 5 maart 2025

Uitzicht op de Himalaya tijdens vlucht

Vlucht naar Kathmandu, Vajra Academy

Programma
’s Morgens verplaatsen we ons met een binnenlandse vlucht van Buddha Air van Lumbini naar Kathmandu, met een spectaculair zicht op de Himalaya, als het weer ons dat gunt…

Aansluitend gebruiken we een middagmaaltijd die bij voldoende zonneschijn is bereid in de ‘zonnekeuken’ van de Vajra Academy, de eerste ecologische school in Nepal en internationaal onderscheiden als ‘Changemaker School’. De school is in 2007 gebouwd door Stichting Vajra, opgericht door Maarten Olthof voor ontwikkelingswerk in Nepal. De stichting bouwt onder meer scholen, verstrekt studiebeurzen en heeft in Bhutanese vluchtelingenkampen in oostelijk Nepal ’s werelds grootste zonneovenproject opgezet, waardoor daar 85.000 vluchtelingen hun maaltijd met hitte van de zon konden bereiden. Je krijgt een rondleiding door de school en hebt gelegenheid om van gedachten te wisselen met leerlingen, docenten en vrijwilligers. De leerlingen verzorgen een presentatie.

Overnachting in een resort-hotel met zwembad op een rustige plaats in de Kathmandu-vallei

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 17: donderdag 6 maart 2025

De stoepa van Bodnath

Bodnath en Pashupatinath

Programma

We beginnen de dag met een bezoek aan de eeuwenoude stoepa van Bodnath, een immens bouwwerk dat indertijd verrees aan de oude handelsroute van Kathmandu naar Tibet. Bodnath heeft altijd een sterke band gehad met Lhasa, de hoofdstad van Tibet, en vormt ook nu nog een belangrijke pelgrimsplaats voor Tibetaanse boeddhisten. We verdiepen ons er in de rijke Nepalese symboliek van de stoepa, die ook hier is voortgekomen uit een vroegere tumulus.

Na de lunch op een dakterras met zicht op de stoepa, omringende tempels en bij mooi weer op de Himalaya, lopen we in een klein halfuur binnendoor naar de hindoetempel Pashupatinath, gewijd aan Shiva, de god van de kringloop van het leven. Dit is de belangrijkste hindoetempel in Nepal en tevens een hindoeïstische pelgrimsplaats voor hindoes uit de hele wereld. Net als in Varanasi worden hier doden gecremeerd. Dit gebeurt hier op de rivieroever van de Bagmati, waarvan het water in de Ganges uitstroomt. Een bezoek aan Pashupatinath is altijd indrukwekkend, alleen al door de wijze waarop men hier dood en rouw benadert.
Wandelduur ca. 2 km met geruime tijd om te bezichtigen

Aan het eind van de middag verplaatsen we ons in ongeveer een uur naar een resort op de rand van de Kathmandu-vallei met, bij helder weer, zicht op de Himalaya. Hier zullen we de komende dagen tijdens een stilteretraite doorbrengen. Bijzonder is dat iedereen een eenpersoonskamer in een bungalow heeft om op deze afgelegen en groene plek ten volle de stilte te kunnen ervaren. Na het diner is er een inleiding over het programma van de retraite. Vanavond gaat de stilte in. Die duurt tot het ontbijt op dag 20.

Overnachting in een resort op de rand van de Kathmandu-vallei

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 18-19: vrijdag 7 maart tot en met zaterdag 8 maart 2025

Retraite met zicht op de Himalaya

Stilteretraite op de rand van de Kathmandu-vallei

Programma
Een retraite biedt gelegenheid tot verdieping die in het dagelijkse leven niet eenvoudig te bereiken is. Tijdens deze retraite kunnen we bovendien de indrukken van de reis verder laten indalen. Ervaring met meditatie is niet vereist. Voor beginners betekent deze retraite een unieke kennismaking met meditatie. Maarten geeft je aanwijzingen hoe je ontspannen kunt zitten en mediteren. Voor gevorderden is deze retraite een passende gelegenheid tot verdieping.

In de meditatiezaal zijn matjes aanwezig, maar geen meditatiekussens. Neem zelf je meditatiekussen mee. Aan te raden is een licht, goed zittend opblaasbaar kussen, eenvoudig te bestellen in bijvoorbeeld de webwinkel van www.zen.nl. Ze zitten verrassend goed. Mediteren op een kussen is overigens niet verplicht: je kunt naar wens ook op een stoel mediteren. Maar een meditatiekussen is ook handig voor de tempels die we tijdens de reis bezoeken.

We brengen de komende dagen grotendeels in stilte door. Verschillende vormen van meditatie worden afgewisseld: zitmeditatie met concentratie op de ademhaling, geleide meditatie en loopmeditatie. Verder geeft Maarten dharma talks (teisho’s) en zijn er theeceremonies, bijeenkomsten waarin we ervaringen uitwisselen en (boeddhistische) soetra’s zingen. Er is ruimschoots tijd om te ontspannen, te lezen of te wandelen in de bosrijke omgeving.

Maarten gaat tijdens deze twee retraitedagen met lezingen en meditaties in op de filosofie van de Boeddha en de implicatie ervan voor het dagelijks leven.

Er is voor iedereen de gelegenheid voor een persoonlijk gesprek met Maarten (daisan) voor verdere verdieping: over de inhoud van de retraite, over de reis of over het mediteren. Of gewoon: omdat het prettig is om even gericht tijd voor elkaar te hebben.

Overnachting in een resort op de rand van de Kathmandu-vallei

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 20: zondag 9 maart 2025

Kathmandu Durbar Square

Vrije dag in Kathmandu, slotdiner

Programma
Vóór het ontbijt eindigt de stilte waarin we de afgelopen dagen hebben doorgebracht.
Na het ontbijt verkassen we naar een fraai hotel in Kathmandu. De rest van de dag is vrij te besteden. Uiteraard krijg je advies bij de vele mogelijkheden die er vandaag zijn. Je hebt de mogelijkheid om de prachtige hindoetempels op het Koningsplein van Kathmandu te bezoeken, of om door de toeristenwijk Thamel te slenteren en souvenirs te kopen. Of bezoek het voormalige koninklijke paleis, dat na de revolutie en afschaffing van de monarchie in 2008 is omgevormd tot een museum. Ook een bezoek aan de nabije koningssteden Patan en Bhaktapur is de moeite waard. Of beklim de hoog gelegen, majestueuze en duizenden jaren oude stoepa van Swayambunath, ook wel de ‘apentempel’ genoemd vanwege de vele resusaapjes die er rondzwerven. Bij deze tempel gaan hindoeïsme en boeddhisme vrijwel naadloos in elkaar over.

’s Avonds is er een passende afsluitingsbijeenkomst met ruime gelegenheid om gezamenlijk op alle reiservaringen terug te kijken. In de sprookjesachtige omgeving van de Garden of Dreams genieten we van een slotdiner.

Overnachting in Kathmandu in een viersterren heritage hotel met zwembad

klik op een foto voor een vergroting (rechtermuisknop voor openen in apart scherm)

---

dag 21: maandag 10 maart 2025

Een sadhoe, een ‘heilige man’ die net als
de Boeddha vroeger door India en Nepal zwerft

Terugreis

Programma
Na het ontbijt vertrek naar de luchthaven van Kathmandu, circa 30 minuten rijden. Via Istanbul vlieg je terug naar Schiphol, waar je nog dezelfde dag aankomt.

---

Maarten Olthof is een geëngageerde zenmonnik, ecoloog, auteur en geautoriseerde zenleraar. Hij heeft vele tientallen spirituele reizen ontwikkeld en honderden reizen begeleid naar onder meer Nepal, India, Tibet, Bhutan, Thailand, Sri Lanka en Indonesië, maar ook naar Italië, Griekenland en in Nederland. Al meer dan 20 jaar begeleidt hij de pelgrimsreis ‘In het voetspoor van de Boeddha’ door India en Nepal. Maarten is hiermee een belangrijke bron van informatie tijdens de reis. Je kunt met je vragen over Nepal, India en spiritualiteit in Azië bij hem terecht.

Herleving van een oud boeddhistisch pelgrimspad
In 2003 legde Maarten te voet de nagenoeg vergeten, eeuwenoude en duizend kilometer lange route door India en Nepal af die de boeddhistische pelgrimsplaatsen in India en Nepal onderling verbindt. Het resultaat daarvan is zijn literaire reisverslag in boekvorm: Lopen in het voetspoor van de Boeddha. In 2011 werd het genomineerd als ‘mooiste spirituele boek van het jaar’. Een e-boek-editie van dit boek is inbegrepen bij deze reis, zodat je je kunt inlezen. Je ontvangt het epub-bestand zodra je de tweede nota van deze reis hebt overgemaakt.

In 2019 is het boek als Engelstalig e-boek uitgegeven bij Amazon, daarbij voorzien van een voorwoord door roshi Joan Halifax, een wereldwijd toonaangevende zenmeester. De op het boek gebaseerde Engelstalige documentaire ‘Go without fear’ beleefde premières in New York, Kathmandu en in 2019 op het Buddhist Film Festival Europa in het Eye Theater in Amsterdam.

In 1997 heeft Maarten Stichting Vajra (www.vajra.nl) opgericht voor ontwikkelingssamenwerking in Nepal. Deze organisatie bouwt onder meer scholen, verstrekt studiebeurzen en heeft in Bhutanese vluchtelingenkampen in oostelijk Nepal ’s werelds grootste zonneovenproject opgezet, waardoor daar ruim 85.000 vluchtelingen hun maaltijd met warmte van de zon konden koken. De stichting heeft de eerste ecologische school in Nepal, de Vajra Academy, laten bouwen. Deze school werd internationaal onderscheiden als een ‘Changemaker School’. Voor zijn langdurige en belangeloze inzet is Maarten in 2019 koninklijk onderscheiden als officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Door deze reis te maken, steun je indirect Stichting Vajra! Voor elke dag dat Maarten voor Ghanta Spirituele Reizen werkt, werkt hij een dag belangeloos als vrijwilliger voor Stichting Vajra.

Lees verder over Maarten in ‘Over Ghanta’.

Kaart van de boeddhistische pelgrimstocht door India en Nepal met Maarten

21-daagse boeddhistische pelgrimstocht naar India en Nepal
groepsreis vanaf Amsterdam via New Delhi langs boeddhistische pelgrimsplaatsen naar Kathmandu

Reisdata
18 februari t/m maandag 10 maart 2025

Reissom
vanaf € 3995, excl. vluchten
vanaf € 4795, incl. vluchten

Reis je alleen, dan word je op een tweepersoonskamer ingedeeld. Je kunt eventueel aangeven met wie je de kamer wilt delen.

Toeslag eenpersoonskamer: € 895
Eenpersoonskamers zijn beperkt beschikbaar.

Bijdrage aan Reis-Garantiefonds: € 9,- per persoon
Reserveringskosten per boeking: € 25,-

Klik hier voor de reisvoorwaarden

Bij boeking betaal je 20% van de reissom aan.

Aantal reisdeelnemers
Minimaal 16, maximaal 25

Inbegrepen

• standaard internationale vlucht (zie onder ‘Vervoer’) inclusief bagagevervoer; wanneer je je eigen vlucht boekt, geldt er een korting, zie hierboven
• verblijf in goede hotels op basis van tweepersoonskamer met douche en toilet
• tijdens de stilteretraite beschikking over een eenpersoonskamer in een bungalow
• transfers per (slaap)trein met gereserveerde plaatsen
• binnenlandse vlucht volgens programma
• lokaal vervoer met gecharterde bussen en boten volgens programma
• halfpension: ontbijt en diner
• alle entreegelden en excursies volgens het programma
• e-boek ‘Lopen in het voetspoor van de Boeddha’ door Maarten Olthof
• syllabus met soetra’s
• eenvoudig kaartmateriaal
• begeleiding van reis en retraite door Maarten Olthof
• lokale assistentie
• persoonlijk gesprek met Maarten tijdens de retraite

Niet inbegrepen

• compensatie CO2-uitstoot voor de vlucht, zie beschrijving onder de tab ‘Praktisch’
• toeslag voor eenpersoonskamer (behalve tijdens retraite) à € 895
• lunches
• bijdrage aan Reis-Garantiefonds (€ 9 per persoon)
• boekingskosten (€ 25)
• als je je vluchten via Ghanta boekt: kosten van een afwijkende terugvlucht (de heenreis ligt vast)
• vaccinatiekosten
• overige entreegelden en excursies, buiten het reisprogramma
• verzekeringen
• visumkosten (Nepal en India)
• onvoorziene vervoerskosten
• meerkosten als gevolg van calamiteiten, hiervoor sluit je een degelijke annulerings- en reisverzekering af met ruime dekking (zie hierna onder ‘Verzekeringen’)
• drankjes en overige uitgaven van persoonlijke aard
• fooien voor lokale gidsen, chauffeurs, hotels enz.

Aandachtspunten
De uitvoering van het programma is mede afhankelijk van precieze tijden van treinen en vluchten en kan veranderen door plaatselijke omstandigheden. Een eventuele programmawijziging is te allen tijde ter beoordeling van de reisleiding.

• Het programma wordt voortdurend gecontroleerd. Het kan voorkomen dat de reisbeschrijving tijdens het seizoen moet worden aangepast. Als deze aanpassingen ingrijpende gevolgen hebben voor het verloop van de reis, dan stellen we je daarvan vóór vertrek op de hoogte.
• Het paspoort moet op de datum van de thuisreis nog minimaal zes maanden geldig zijn. Bij boeking is je paspoortnummer nodig. Zie voor verdere voorwaarden voor paspoort en visa (3 lege bladzijden) onder ‘Reisdocumenten’.
• Je dient een topkwaliteit reis- en annuleringsverzekering af te sluiten. Zie hieronder bij ‘Verzekeringen’.
• Tijdens reizen door India en Nepal kun je met onverwachte situaties geconfronteerd worden. We reizen door gebieden die behoren tot de armste streken ter wereld. We streven naar een voor jou zo comfortabel mogelijke reis. Toch zijn er onvoorziene omstandigheden denkbaar die ongemak met zich kunnen meebrengen. Zo kunnen vluchten of treinreizen aanzienlijk vertraagd zijn of zelfs worden geannuleerd. Wegen zijn soms slecht begaanbaar; musea kunnen onverwachts gesloten zijn. Door tal van religieuze of politieke evenementen zijn hotels soms plotseling overboekt. Het spreekt voor zich dat een flexibele en avontuurlijke opstelling aansluit bij het karakter van de reis en zal bijdragen aan een positieve reiservaring voor jou en je reisgenoten. In geval van overmacht zal zoveel mogelijk worden getracht het oorspronkelijke programma te benaderen.

---

Verzekeringen
We leven in een onzekere tijd die consequenties kan hebben voor reizen. Dat is tijdens de Corona-crisis gebleken: Ghanta heeft als reisorganisatie in die periode veel verlies geleden. Ghanta Spirituele Reizen (handelsnaam Ghanta Projecten) is niet aansprakelijk voor calamiteiten die zich vóór, tijdens of ná de reis voordoen.
Om financiële risico’s te beperken dien je een topkwaliteit annuleringsverzekering af te sluiten die ten minste calamiteiten dekt als:

1. Een ontradend reisadvies door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken (code oranje of rood)
2. Uitbraak van een besmettelijke ziekte (zoals het zikavirus)
3. Natuurrampen (aardbeving, (bos)brand, vulkaanuitbarsting, tsunami)
4. Binnenlandse onlusten of oproer
5. Stakingen die het openbare leven ernstig verstoren
6. Terroristische aanslagen

Let erop dat de volledige reissom gedekt is. Vaak moet je je hiervoor bijverzekeren.

Verder heb je een reisverzekering nodig, die in ieder geval tegen kostprijs dekt:

1. plaatselijk te verlenen medische zorg
2. repatriëringskosten
3. reddings- en opsporingskosten
4. dienstenaanbod van een alarmcentrale

Ben je al verzekerd, kijk dan goed na of ten minste bovenstaande zaken afdoende verzekerd zijn.
Het spreekt voor zich dat in ieder geval de financiële risico’s bij calamiteiten anders voor jouzelf zijn.
Sluit bij twijfel een extra verzekering af voor deze reis!

De Consumentenbond heeft in oktober 2023 de ANWB annuleringsverzekering (pakket ‘Compleet’) uitgeroepen tot ‘beste uit de test’. In deze verzekering kun je calamiteiten meeverzekeren.
Zie hier voor een voorbeeld voor een voorbeeld van de berekening van de premie. Deze verzekering is ook uit te breiden met een reisverzekering.
NB: een verruiming van het annuleringsbedrag tot de reissom moet bij de ANWB telefonisch worden aangevraagd via 088-2692222.

Een annuleringsverzekering moet binnen één week na de factuurdatum worden afgesloten!
NB: deze informatie dient ter oriëntatie, er kunnen geen rechten aan worden ontleend.

---

Wat gebeurt er na je aanmelding?
Wanneer je je via het boekingsformulier hebt aangemeld, sturen wij per omgaande een bevestiging van ontvangst van je aanmelding. De boeking is dan nog niet definitief en hangt af van beschikbaarheid (plaats, vluchten, eenpersoonskamer, diëten enz). Bij gebleken beschikbaarheid ontvang je in de week daarna een bevestiging met factuur voor betaling van 20% van de reissom plus extra’s. De boeking is compleet zodra de betaling daarvan is voldaan. We zien je aanbetaling graag binnen 14 dagen tegemoet.
Voor de betaling van de overige 80% van de reissom ontvang je geruime tijd voor vertrek een tweede factuur. Die moet uiterlijk 6 weken vóór vertrek betaald zijn.

De dagtekening van de factuur is de datum van de reisovereenkomst. Een annuleringsverzekering moet bij de meeste verzekeringen binnen een week na deze datum zijn afgesloten!

Tickets (indien geboekt) en de laatste informatie over de reis ontvang je op de informatiebijeenkomst, zie hieronder.

Wanneer het boekingsformulier aangeeft dat de reis vol is, kun je je aanmelden voor de wachtlijst. Je ontvangt dan informatie zodra er een plaats is vrijgekomen. Dat is soms pas in de laatste maand(en) vóór vertrek. Als je alsnog graag wilt kunnen deelnemen, houd je agenda dan zo lang mogelijk vrij voor de reisperiode.

---

Informatiebijeenkomst op zondag 19 januari 2025
Voor deze reis wordt een informatie- en kennismakingsbijeenkomst georganiseerd op aanstaande 19 januari 2025 vanaf 14.30 uur in Utrecht. Tijdens deze bijeenkomst ontvang je de laatste, aanvullende gegevens over de reis, zoals de lijst met verblijfsadressen, kaartmateriaal en een syllabus met soetrateksten. Je ontvangt dan ook je ticket voor zover door jou mee geboekt. Verder toont Maarten dan beelden van de reis. Hij beantwoordt je vragen over uitrusting, gezondheidsaspecten, visumaanvraag en reisverzekering. Verder kun je kennismaken met je reisgenoten. Er is de mogelijkheid om na te blijven voor een drankje en een maaltijd in een nabijgelegen Indiaas restaurant. Enkele weken voor de bijeenkomst ontvang je een uitnodiging met plattegrond en informatie over de maaltijd (wijze van aanmelden en prijs). Noteer deze bijeenkomst nu alvast op 19 januari 2025 in je agenda. We raden je aan de bijeenkomst bij te wonen!

---

Vervoer
Vliegreis heen en terug met Turkish Airlines
De reis begint en eindigt volgens beschrijving in Amsterdam indien je de standaardreis inclusief vluchten aanvraagt. Het vluchtschema is comfortabel en als volgt (tijden onder voorbehoud):

• 11:55:  Vertrek Schiphol
• 05:05: Aankomst New Delhi (op 19 februari)

Terug op 10 maart:

• 12:35: Vertrek Kathmandu
• 21:20: Aankomst Schiphol (op 10 maart)

Het definitieve vluchtschema ontvang je op de informatiebijeenkomst.
Boek je de standaardvlucht, dan ontmoet je de groep op Schiphol.

Van deze standaardvluchten kun je alleen een wijziging van de terugvlucht aanvragen. De meerkosten hiervan bedragen € 50 administratiekosten plus de eventuele meerkosten van de aangepaste vlucht.
Als je zelf je vluchten boekt, begint jouw Ghanta-groepsreis op de luchthaven van New Delhi en eindigt de reis op de luchthaven van Kathmandu.

---

Als je zelf je vluchten boekt, vergewis je er dan van dat de reis zeker doorgaat
Wil je zelf je vluchten regelen, doe dit dan pas nadat Ghanta jou heeft bevestigd dat de reis definitief doorgaat. Kies je voor een andere vlucht dan die van de groep, zorg er dan voor dat je vóór de groep in India aankomt (zie hierboven). Je ontmoet je reisgenoten dan op dag 2 op de internationale luchthaven van Delhi of in de eerste accommodatie. Jouw reis met de groep eindigt in dat geval op dag 21 in Kathmandu.

---

CO2-compensatie?
Laten we eerlijk zijn: de beste manier om CO2 te besparen is door niet te vliegen… Om deze reden is dit ook de laatste reis naar India en Nepal die Ghanta Spirituele Reizen organiseert. ‘Green washing’ door bomen te planten is geen oplossing: bomen doen er veel te lang over om CO2 te binden en er is gewoon niet genoeg grond om CO2 met bomen te compenseren. Bovendien is die vruchtbare grond hard nodig voor voedselproductie.
Wat kun je wél doen? Eigenlijk weten de meesten dat ook al wel:
– minder vliegen
– een minder belastende leefstijl ontwikkelen (vegetarisch of veganistisch eten, minder spullen gebruiken, hergebruik van spullen, energie besparen, recycling van afval etc.)
– lid worden van milieugroepen als Greenpeace of Milieudefensie, dat een rechtszaak tegen Shell heeft gewonnen en er nu een tegen ING aanspant
– een donatie aan een stichting als Stichting Vajra, opgericht door Maarten Olthof, die de eerste ecologische school in Nepal heeft gebouwd en het grootste zonneovenproject ter wereld heeft gerealiseerd.

---

Vervoer ter plaatse: trein, bus, vliegtuig en boot
Veel trajecten leggen we af met airconditioned treinen, steeds met gereserveerde plaatsen. Verder maken we gebruik van gecharterde touringcars. In Varanasi maken we verschillende boottochten over de Ganges. In Nepal maken we volgens programma gebruik van een binnenlandse vlucht.

---

Accommodaties: goede tot luxe hotels, sfeervol, rustig gelegen, met veel groen en vaak met een zwembad!

• Tenzij je een eenpersoonskamer hebt geboekt, slaap je op een gedeelde tweepersoonskamer (behalve tijdens de retraite). Je kunt eventueel aangeven dat je de kamer met een specifieke reisgenoot wilt delen.
• Bijzonder is dat we in Bodhgaya in een Japans klooster overnachten, waarbij we ’s avonds voor meditatie gebruik mogen maken van de ernaast gelegen tempel.
• In Agra en Kathmandu verblijven we in tot paleishotels omgebouwd cultureel erfgoed (heritage hotels) met een grote tuin en een zwembad. Het hotel in Kathmandu heeft vier sterren.
• In de Kathmandu-vallei zitten we verder in twee resort-hotels met veel groen, waarvan een met zwembad.
• Het hotel in Lumbini ligt in een mooie tuin, beschikt over een zwembad en ligt op loopafstand van de Sacred Garden, de plaats waar de Boeddha als Siddhartha is geboren.
• In Rajgir verblijven we in een hotel in Japanse stijl, met een grote tuin en een openlucht-meditatiehal.
• In Vaishali en Varanasi slapen we in eenvoudige hotels. In Vaishali zijn verder geen accommodaties. Het hotel in Varanasi is gekozen vanwege zijn bijzondere ligging, direct aan de Ganges. Het beschikt over een dakterras, waar het ontbijt wordt geserveerd. Je loopt vanuit het hotel zó naar de ghats en instappen voor een boottocht over de Ganges kan voor de deur.
• Het hotel in de drukke stad Patna heeft vijf sterren en beschikt over een zwembad.
• In Kushinagar overnachten we in het best beschikbare hotel met een grote tuin te midden van de historische overblijfselen.

De hotels waar we twee nachten verblijven beschikken over een wasservice.

---

Over de maaltijden
We eten tijdens de reis vegetarisch, naar wijdverbreid gebruik in dit gebied en passend bij de achtergrond van deze boeddhistische pelgrimsreis. Aangeraden wordt om het vlees te laten staan op plaatsen waar dit in een buffet beschikbaar is (voor andere klanten). Dit heeft het aanzienlijke voordeel dat het risico van voedselvergiftiging en diarree aanmerkelijk wordt beperkt. India en Nepal kennen een lange traditie van vegetarisme. Je zult tijdens de reis dus bijzonder smakelijk en gevarieerd eten.

Vegetarische thali

Tijdens de reis is er veel aandacht voor hygiëne. Dit voorkomt veel reizigersziekten, met al het lichamelijk ongemak tijdens en na de reis van dien.
Met dieetwensen kan beperkt rekening worden gehouden. Een glutenarm eten is mogelijk door zelf in de gaten te houden welke gerechten wel of niet niet tarwe-eiwit bevatten. Witte rijst, gebakken of gekookte groenten en dahl (linzensaus) zijn in principe glutenvrij. Eventueel kun je zelf voedsel meenemen, maar pas op voor problemen aan de grens door invoerbeperkingen en besef dat je slechts beperkt bagage kunt meenemen (zie onder ‘Bagage’).
Eet je veganistisch (dus ook geen zuivel, ei enz.)? Laat dit dan tijdens de reis even varen en eet pragmatisch vegetarisch (zoals Maarten als veganist dat ook doet). Het is namelijk moeilijk uit te sluiten dat er melkproducten in het eten verwerkt zijn. Voor bijzondere dieetwensen kun je het beste even contact opnemen met Maarten via info@ghanta.eu.

---

Reisbenodigdheden en reiskleding

• e-ticket op papier; meenemen in tweevoud; bewaar de twee exemplaren goed en gescheiden tijdens de reis; bewaar online een foto of scan ervan (in je mailbox, Google Drive, Dropbox enz.), zodat je er zo nodig via je smartphone bij kunt
• kopieën van je reisdocumenten, bewaar ook hiervan online een foto of scan
• paspoort dat bij de terugreis nog 6 maanden geldig is en met drie lege pagina’s voor visa, zie onder ‘Reisdocumenten’
• dagrugzakje en rolkoffertje, zie onder ‘Bagage’
• smartphone i.v.m. berichten via WhatsApp
• lichte wandelschoenen, goed ingelopen
• sandalen
• opblaasbaar meditatiekussen (eenvoudig te bestellen via www.zen.nl), voor tijdens de retraite, maar ook voor bezoeken aan tempels tijdens de reis
  • 
• luchtige maar bedekkende kleding in laagjes
• een warm kledingstuk (fleecejack o.i.d.) voor de avonden; door airconditioning kan het ook koud zijn in trein, bus of restaurant
• zonnehoed of pet
• zwemkleding
• zonnebril
• zaklampje of lantaarnfunctie op je mobiele telefoon
• waterfles (inhoud: 1 liter)
• zonnebrandmiddel
• lippencrème met uv-filter
• toiletartikelen, o.a. biologisch afbreekbare zeep en shampoo (shampooblokje bespaart ruimte/gewicht/plastic)
• anti-insectenmiddel met 30% tot 40% DEET
• reismedicijnen: middelen die verlichting bieden bij verkoudheid, antidiarreemiddel (bijv. loperamide), zakjes poeder voor rehydratievloeistof (oral rehydration salts/solution, ORS) bij diarree; eventueel een breedspectrumantibioticumkuur
• de meeste hotels tijdens de reis hebben stopcontacten waarin ongeaarde, ‘platte’ stekkers passen waarmee je je telefoon kunt opladen; neem je onmisbare overige apparatuur mee, neem dan voor de zekerheid een reisadapter mee voor gebruik in India en Nepal.

---

Beperk je bagage!

• Beperk je bagage tot het hoogstnoodzakelijke. Reizen met beperkt gehouden bagage sluit aan bij de intentie van een pelgrimstocht. Bovendien maken we verscheidene treinreizen, waarbij je zelf zorgt voor vervoer van je bagage van bus naar trein v.v., soms over lange perrons en stationstrappen. Een compacte rolkoffer laat zich gemakkelijker meenemen en beperkt de inspanning.
• Gebruik als handbagage een rugzakje (maximaal 23x40x55 cm en 8 kg, maar tijdens de binnenlandse vlucht in Nepal slecht 5 kg!). Dit rugzakje kun je ook tijdens de dagtochten gebruiken.
• Doe tijdens de vlucht je belangrijkste en kostbare bezittingen als medicijnen, camera enz. in je handbagage. Draag waardepapieren op je lichaam.
• Gebruik als ruimbagage tijdens vluchten een compacte lichtgewicht rolkoffertje (4 wieltjes) met maximale afmeting L+B+H ca. 120 cm en gemaakt van harde kunststof ( hard-shell). Dit is het type dat ook als handbagage is toegestaan. Ze zijn al voor enkele tientjes te koop. Zorg dat de koffer met inhoud niet meer dan 15 kg weegt. Het is prettig als je de koffer kunt afsluiten voordat je de hotelkamer verlaat. Handig om te weten: de hotels waar we twee nachten verblijven beschikken over een wasservice.
• Doe in je koffer (ruimbagage) alles wat luchtvaartpersoneel kan beoordelen als scherp en potentieel gevaarlijk. Dit geldt in elk geval voor vloeistoffen (meer dan 100 ml), zakmes, nagelschaartje/-vijl en aansteker.
• Reservebatterijen en een powerbank tot maximaal 100 watt/uur moeten juist in de handbagage en mogen niet in de ingecheckte bagage. Een powerbank van meer dan 100 wattuur mag niet mee op reis (wattuur = Volt x mAh)
• Je bent zelf verantwoordelijk voor het volgen van de regels van de luchtvaartmaatschappij voor zowel handbagage als ruimbagage. Zie voor Turkisch Airlines: https://www.turkishairlines.com/en-int/any-questions/baggage-information/
• In Bihar is het bezit en gebruik van alcohol strafbaar.
• Aandachtspunten ‘bagage en uitrusting’ komen op de kennismakingsbijeenkomst ter sprake.

---

Het weer
De gekozen reisperiode valt buiten de hete en natte moessontijd en de kille winterperiode. Het weer is in deze weken vrijwel altijd droog. ’s Nachts is het rond de 15°C, overdag kan de temperatuur ’s middags stijgen tot circa 30°C. Deze warmte is echter droog. Daardoor ervaren veel mensen die als minder belastend dan de klamme hitte in Nederland. De trein, de bus en de hotels zijn voorzien van airconditioning. Regelmatig werkt die té ijverig, zodat het dan handig is iets warms bij de hand te hebben. Let er op dat je ook op warme dagen decent gekleed gaat wanneer we pelgrimsplaatsen bezoeken.

---

Een lichte reis
We bezoeken bezienswaardigheden te voet met korte wandelingen in een normaal wandeltempo. Alleen de wandeling naar Dungeshwari (dag 8) en de Saptaparni-grot (dag 10) zijn langer en pittiger. Dungeshwari kan ook met de bus bezocht worden (je hoeft dan alleen de trap naar het klooster te lopen). De Saptaparni-grot is alleen te voet bereikbaar. Soms loopt een wandeling over een bergpad met treden. Vaak kan aanvullend vervoer geregeld worden als je een wandeling moet of wilt overslaan.
Op de stations en naar de hotels vervoer je je eigen bagage.

De zwaarte van de reis wordt niet alleen bepaald door de wandelingen. Veel mensen ervaren het reizen door India als vermoeiend door alle indrukken, het drukke verkeer en de paar dagen met lange busritten. Gelukkig worden de grootste afstanden per trein afgelegd!

Op de bijzondere plaatsen die we bezoeken is steeds tijd voor contemplatie, individueel of gezamenlijk.

Wij raden je aan om uitgerust en met een goede conditie aan de reis te beginnen.

---

Geld mee op reis
Tijdens je verblijf in India en Nepal hoef je op weinig extra kosten te rekenen. De reis is op basis van halfpension. Alleen de lunches zijn niet inbegrepen. Voor de gehele reis geldt natuurlijk dat drankjes, uitgaven van persoonlijke aard, luchthavenbelasting (indien van toepassing), fooien en dergelijke voor eigen rekening zijn.

Voor fooien, lunches en (niet-alcoholische) drankjes maken we tijdens de reis een gezamenlijke pot. De bijdrage hieraan is voor Nederlandse begrippen niet hoog. Je zult hiervoor niet snel meer dan € 15,- per dag kwijt zijn.

Neem naast je creditcard ook contanten mee
Acceptatie van creditcards is beperkt in India en Nepal. Men brengt je altijd kosten voor het gebruik ervan in rekening. Tijdens deze reis heb je niet veel geld nodig. We raden je aan het bedrag dat je denkt nodig te hebben te pinnen na aankomst op de luchthaven van Delhi. Daarna kun je geld bijpinnen in geldautomaten tijdens de reis. Neem ook altijd wat contanten mee in de vorm van biljetten van € 50. In de hotels kun je vaak kleine bedragen aan contant geld in roepia’s omwisselen.
Met Indiase roepie-biljetten tot IRS 100 kun je in Nepal betalen. Let op: invoer naar Nepal van Indiase biljetten boven IRS 100 is strafbaar.
Bewaar wisselbewijzen/geldautomaatkwitanties zorgvuldig. Indiaas en Nepalees geld dat je overhoudt, kun je daarmee terugwisselen.

---

Reisdocumenten

Paspoort
Je paspoort moet bij de terugreis nog minimaal 6 maanden geldig zijn. Als dit niet het geval is, vraag dan zo spoedig mogelijk een nieuw paspoort aan. Wij hebben het nummer van het paspoort waarmee je uiteindelijk reist nodig om reserveringen vast te kunnen houden.
Let op: neem ook kopieën van je paspoort mee op reis. Bewaar deze kopie afzonderlijk van je paspoort voor gebruik bij een noodgeval, zoals verlies of diefstal. Bewaar online een foto of scan ervan (in mailbox, Dropbox, Google Drive enz.), zodat je er zo nodig via je smartphone bij kunt.

Visum
Voor toegang tot zowel India als Nepal heb je voor deze reis een visum nodig. Voor een reis naar India zijn twee lege, tegenover elkaar liggende visumpagina’s nodig. Voor de reis naar Nepal is één pagina voldoende. Heeft je paspoort geen drie lege bladzijden meer voor deze visa, vraag ook dan zo spoedig mogelijk een nieuw paspoort aan, ook al is je paspoort nog ruimschoots geldig. De visumaanvraag komt uitgebreid ter sprake tijdens de informatiebijeenkomst op zondag 19 januari. Je hebt dan nog genoeg tijd om je visa aan te vragen.

Medisch paspoort
Een Europees medisch paspoort is geen geldig grensdocument. Het is bedoeld voor reizigers die met regelmaat medicijnen (moeten) innemen. Informeer hiernaar bij je huisarts, apotheek of medisch specialist. Op het medische paspoort worden gegevens over je ziekte(n) en de daarvoor benodigde medicijnen vermeld. Met dit document voorkom je problemen bij de douane. Informeer bij je apotheek over mogelijke invoerbeperkingen van je medicijnen. Dit geldt in ieder geval voor het meenemen van medicijnen die onder de Opiumwet vallen. Denk aan bepaalde sterke pijnstillers (opioïden). Je bent uiteraard zelf verantwoordelijk voor invoer van medicijnen die je meeneemt.

---

Gezondheid
Zie ook hierboven onder ‘Verzekeringen’.
Voor een verre reis moet je goed uitgerust zijn en over een voldoende gezondheid en conditie beschikken. Je geniet daardoor meer en je wordt minder snel ziek.
Veel mensen zijn gevoelig voor temperatuurswisselingen (bijvoorbeeld door airconditioning) of voor stof, rook e.d. in de lucht (door astmatische aanleg). Ze lopen hierdoor makkelijk een allergische reactie op of een luchtweginfectie: neusverkoudheid, keelontsteking, bronchitis enz. Die aandoeningen kunnen veel energie wegnemen. Neem verlichtende middelen mee waarvan je weet dat je er baat bij hebt bij keelpijn, hoest, verkoudheid of een loopneus.

Vaccinatieadvies
Neem voor een persoonlijk medisch reisadvies circa 4 weken vóór vertrek contact op met je huisarts of een arts van een reizigersadviescentrum voor actuele informatie over verplichte en aanbevolen vaccinaties met bijbehorende, algemene beschermingsadviezen. Ben je al lange tijd niet meer gevaccineerd geweest, neem dan 6 weken voor vertrek contact op, omdat je dan misschien herhalingsprikken nodig hebt.
Neem voor een gericht, persoonlijk medisch advies het reisprogramma mee om de arts te kunnen laten zien door welke gebieden je reist.
Heb je weinig tijd om een arts te bezoeken, dan kun je ook contact opnemen met www.thuisvaccinatie.nl voor een advies aan huis, ook ’s avonds en in het weekeinde.
Arriveer je in India 6 dagen of minder na je komst uit een gebied waar gele koorts heerst, dan is een vaccinatie tegen gele koorts verplicht. Dit zal niet bij veel mensen het geval zijn. In Nepal en India zelf komt geen gele koorts voor.
In het algemeen worden geldige vaccinaties tegen DKTP, buiktyfus en hepatitis-A aanbevolen.

Malaria en dengue
We reizen door gebieden waar malaria en dengue (knokkelkoorts) voorkomen. Beide worden veroorzaakt door parasieten die door muggen worden overgedragen. Doordat we aan het eind van de droge tijd reizen, is het risico hierop verlaagd. Toch is het belangrijk je afdoende te beschermen tegen muggenbeten. Malariamuggen (Anopheles) steken ’s nachts, tijgermuggen (Aedes) steken overdag. Bedekkende kleding en insmeren van onbedekte lichaamsdelen met DEET 30% tot 40% is het beste. De vaccinatie-arts zal je hier verder over informeren en kan eventueel malariaprofylaxe voorschrijven.
Neem bij koorts of griepachtige verschijnselen die meerdere dagen aanhouden, tijdens of na verblijf in een malariagebied, altijd direct contact met een arts op.

Hygiëne
Goede hygiëne is van groot belang tijdens deze reis. We raden je aan je handen vaak en goed te wassen, zeker na toiletbezoek en voor het eten. De voorzieningen hiervoor op de plaatsen die we bezoeken zijn goed. Een pakje met vochtige handreinigingsdoekjes (‘wetties’) kan op momenten van pas komen. Nuttig geen rauwkost, onverpakt ijs en ijsblokjes, kraanwater, rauwkost of vlees. Mocht vlees worden aangeboden in een buffet, dan laat je dit gerecht het beste staan. Vlees dat langere tijd lauwwarm wordt bewaard, zoals in een buffetschaal, is een broedplek voor darminfecties.
Heb je specifieke dieeteisen of heb je een chronische ziekte die aandacht behoeft, overleg dan met ons voordat je boekt. Indien je meegaat, draag in dat geval dan tijdens de reis een SOS-talisman met je medische gegevens. Neem dan ook een Europees medisch paspoort mee, een medicatielijst en voldoende medicijnen en vergeet niet ze in de handbagage te stoppen. Let op mogelijke invoerbeperkingen voor je medicijnen. Hiermee voorkom je problemen met de douane. Zie ook het gedeelte over het ‘medisch paspoort’.

Gezondheidszorg
In India en Nepal komen ziekten voor die bij ons niet (meer) bestaan. De gezondheidsvoorzieningen zijn er niet te vergelijken met die in de westerse wereld, maar ze worden wel steeds beter. Overigens zijn tijdens de reis via onze hotels goede en Engelstalige artsen oproepbaar.

---

Bril/lenzen
Als je een bril op sterkte draagt, neem dan een reservebril mee. Neem ook de specificaties van je bril mee als je erg afhankelijk van je bril bent. Draag je lenzen, neem ook dan een bril mee. Door de stoffige omgeving kan het soms moeilijk worden lenzen te dragen of in te doen.

---

Smartphone
Het is voor deze reis nodig dat je een smartphone bij je hebt waarop WhatsApp is geïnstalleerd. Zo kan Maarten indien nodig via WhatsApp de laatste informatie doorgeven en is contact met het thuisfront eenvoudiger. Je kunt in de hotels via wifi contact maken met het internet, al moet je hiervoor soms naar de hotelreceptie. Schaf eventueel een buitenlandbundel voor je telefoon aan, zodat je ook dataverbinding hebt wanneer er geen wifi-bereik is. Beschik je niet over een smartphone, zorg dan dat je tijdens de reis contact houdt met iemand die wel zo’n telefoon heeft.

---

Veiligheid
India en Nepal zijn over het algemeen veilige landen om te reizen, niet het minst in groepsverband. Zoals overal elders in de wereld moet je ook in India en Nepal rekening houden met diefstal. Let daarom extra goed op je geld en je waardevolle bezittingen, zeker op de stations. In de hotels beschik je meestal over een kluisje, en bij voorkeur is je koffer afsluitbaar.